รู้หรือไม่? ว่า: รอยพระพุทธบาท มาได้อย่างไร?

รอยพระพุทธบาท มาได้อย่างไร?

ในความเข้าใจของคนหลายๆคนว่า รอยพระพุทธบาทคือรอยเท้าของพระพุทธเจ้า แล้วหลายคนก็ฉุกคิดว่า จะเป็นไปได้อย่างไร รอบเท้าคนจะใหญ่โตอะไรปานนั้น แล้วจะประทับลงบนหินได้อย่างไร แล้วลายรอยพระบาทจะหลากหลายอะไรอย่างนั้น

ลองมาพิจารณาโดยเนื้อแท้ พุทธศาสนาเป็นกลุ่มอเทวะนิยม หมายถึงศาสนาที่มีหลักธรรมเป็นแกนยึดเหนี่ยว ไม่ได้สอนให้ยึดติดตัวบุคคล ดังที่คำสั่งสอนของพระพุทธองค์ที่ว่า "ผู้ใดเห็นธรรม ผู้นั้นเห็นเรา" ดังนั้นหลังพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว บรรดาลูกศิษย์ทั้งหลายก็น้อมนำคำสั่งสอนเป็นที่ตั้ง

แต่ครั้นเวลาล่วงเลยผ่านมาหลายร้อยปี เหล่าผู้ศรัทธาพุทธศาสนาเริ่มมองหา "ตัวแทน" หรือ "สัญลักษณ์" ที่เมื่อเห็นแล้วทำให้จิตระลึกถึงพระพุทธองค์ ในยุคนั้นคงไม่เหลือบุคคลที่เคยเห็นพระพุทธเจ้าพระองค์จริงแล้ว การจะวาดรูปหน้าพระพุทธเจ้าก็จะไม่เหมาะสม เพราะไม่รู้ว่าพระพุทธเจ้าควรมีหน้าตาอย่างไร เหล่าผู้ศรัทธาพุทธศาสนาจึงดำริสร้างถาวรวัตถุที่บ่งถึงพระพุทธเจ้า แต่ละที่จะสร้างรูปเสมือนพระพุทธเจ้า แต่ให้ระลึกว่า ณ ตรงนั้นเสมือนมีพระองค์อยู่ ได้แก่

1.ปางประสูติ จะสร้างเพียงดอกบัว 7 ดอก และมีพุทธมารดายืนอยู่ใต้ต้นสาละ แต่จะไม่สร้างรูปพระพุทธเจ้าวัยกุมารยืนบนดอกบัว
2.ปางตรัสรู้ จะสร้างเฉพาะบัลลังก์เปล่า ที่พระองค์นั่งตรัสรู้
3. ปางปฐมเทศนา จะสร้างเฉพาะธรรมจักร และ กวางหมอบ
4. ปางที่บ่งถึงพระพุทธเจ้ายามเผยแพร่ธรรมมะ จะสร้างเป็นรอยพุทธบาท โดยอาศัยคติความเชื่อว่า เมื่อบุคคลเดินก้าวย่างไปที่ใด สิ่งที่เหลือร่องรอยไว้คือรอยเท้า

ดังนั้น การสร้างรอยพระพุทธบาท มิใช่รอยเท้าจริงๆของพระพุทธเจ้า แต่เป็นการสร้างถาวรวัตถุที่เพื่อให้มนุษย์และเทวดาได้เห็นแล้ว ระลึกถึงองค์สัมมาพระพุทธเจ้า
และเพื่อให้รอยพระพุทธบาทมีความแตกต่างจากรอยเท้าบุคคลธรรมดา ผู้สร้างก็จะวาดรอยเส้นนิ้วเท้า เส้นเท้าให้ดูแตกต่างพิเศษ หรือบางครั้งก็จะใส่สัญลักษณ์ธรรมจักรลงไปบ้าง เป็นต้น

ในส่วนพระพุทธรูปนั้น ได้มีการสร้างในภายหลังโดยดำริของพระเจ้าเมนันเดอร์ ทหารของพระเจ้า อเล็กซานเดอร์มหาราชที่ได้ยกให้ครองอินเดีย และเปลี่ยนมานับถือพุทธศาสนาหลังจากสนทนาธรรมกับพระนาคเสน อันที่เรารู้จักกันดีในบันทึก มิลินทปัญหา นั่นเอง และด้วยพื้นเพเป็นชาวกรีกมีความเชี่ยวชาญในการปั้นรูปเทวะต่างๆ จึงสร้างพระพุทธรูปมาดังที่เราเห็นในปัจจุบัน